Commentaar Privacy First op wetsvoorstel Computercriminaliteit III (politie-hackwet)

Morgenmiddag debatteert de Tweede Kamer met staatssecretaris Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) over het wetsvoorstel Computercriminaliteit III. Onder dit wetsvoorstel krijgen Nederlandse opsporingsdiensten (waaronder de politie) de bevoegdheid om computersystemen van verdachten op afstand te hacken. Vandaag verstuurde Privacy First hierover onderstaande brief aan Tweede Kamerleden. Klik HIER voor de eerdere brief over dit wetsvoorstel die Privacy First reeds begin dit jaar aan de Tweede Kamer verzond.

Geachte Kamerleden,

Morgen debatteert u met staatssecretaris Dijkhoff over diens controversiële wetsvoorstel Computercriminaliteit III. Voorafgaand aan de kritische hoorzitting over dit wetsvoorstel op 11 februari 2016 ontving u van Privacy First een brief met ons commentaar op dit wetsvoorstel.[1] De inhoud van deze brief geldt immer onverkort. Naar aanleiding van de recente Nota[2] van de staatssecretaris bij het wetsvoorstel zenden wij u hierbij ons aanvullend commentaar.

Noodzaak en proportionaliteit immer onaangetoond

In zijn poging tot beargumentering van de vereiste noodzaak en proportionaliteit van het wetsvoorstel blijft de staatssecretaris opnieuw hangen in een vaag verhaal dat riekt naar technologisch determinisme. De staatssecretaris laat zich immers vooral leiden door technologische mogelijkheden i.p.v. de klassieke verworvenheden van onze vrije democratische rechtsstaat. In de huidige fase van de parlementaire behandeling zijn de noodzaak en proportionaliteit van het wetsvoorstel door de staatssecretaris immer slechts gesteld, maar nimmer aangetoond. Iedere kwantificering ontbreekt nog steeds of duidt op de introductie van volstrekt disproportionele bevoegdheden. Het wetsvoorstel dient daarom te worden verworpen wegens strijd met de internationaalrechtelijk vereiste noodzaak en proportionaliteit onder artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Geen misbruik van kwetsbaarheden in software

Mocht uw Kamer onverhoopt besluiten tot goedkeuring van het wetsvoorstel, dan acht Privacy First het onbestaanbaar dat de Nederlandse overheid nieuwe of onbekende kwetsbaarheden in software zou willen gebruiken (en dus misbruiken) om heimelijk toegang tot gegevens te kunnen verkrijgen. Dergelijk beleid brengt de integriteit en veiligheid van de gehele Nederlandse informatiesamenleving actief in gevaar. Privacy First roept uw Kamer hierbij dan ook op om het actuele amendement terzake van D66, GroenLinks en SP[3] unaniem te ondersteunen en er actief op toe te zien dat de Nederlandse overheid geen gebruik zal maken van kwetsbaarheden in software t.b.v. hacking.

Function creep

De bevoegdheden in het wetsvoorstel lijken nu weliswaar primair beperkt tot apparatuur van verdachten van ernstige misdrijven (en dus in principe geen apparatuur van onschuldige burgers met wie verdachten in contact staan). De geschiedenis leert echter dat dit type bevoegdheden in de loop der tijd altijd wordt uitgebreid. Door sluipende doelverschuiving (function creep) zal het dan ook slechts een kwestie van tijd zijn voordat de hack-bevoegdheden in het huidige wetsvoorstel voor de opsporing en vervolging van allerhande strafbare feiten zullen worden ingezet. Het huidige wetsvoorstel biedt hier reeds alle ruimte toe, aangezien de lijst misdrijven waarvoor de nieuwe bevoegdheden zal gelden eenvoudig zal kunnen worden uitgebreid bij Algemene Maatregel van Bestuur i.p.v. bij formele wetswijziging. In die zin is dit wetsvoorstel een typisch voorbeeld van function creep by legal design. De beste manier om deze function creep te voorkomen is door het huidige wetsvoorstel te verwerpen of het amendement terzake van D66[4] unaniem te steunen en wettelijke maatregelen te treffen om iedere vorm van buitenparlementaire function creep in te dammen.

Auto’s hacken en stopzetten

Begin dit jaar veroorzaakte dit wetsvoorstel grote maatschappelijke onrust[5] omdat het alle ruimte laat voor het hacken en stilzetten van auto’s op afstand. In politiekringen wordt deze mogelijkheid actief beoogd, zo weet Privacy First uit betrouwbare bron. De risico’s hiervan voor de verkeersveiligheid (ook van onschuldige inzittenden en omstanders) zijn enorm. Hetzelfde geldt voor het al dan niet opzettelijk hacken van computers in ziekenhuizen, industrie, vitale infrastructuur, pacemakers, medische wearables, etc. Het wetsvoorstel legt in dit opzicht geen enkele beperking op en de staatssecretaris laat deze heikele kwesties vrijwel onbesproken. Het is dan ook aan uw Kamer om alsnog orde op zaken te stellen door dergelijke inzet van hack-bevoegdheden eenvoudigweg te verbieden.

Framing van verdachten

Privacy First is zeer verontrust door de volgende bekentenis van de staatssecretaris:

“In theorie is het mogelijk dat een opsporingsambtenaar gegevens op een apparaat zet die de verdachte niet zelf op het apparaat heeft gezet. Op dit punt wijkt de situatie in de digitale wereld niet af van het analoge domein. Tijdens een huiszoeking kunnen verdovende middelen in een kast worden gelegd en tijdens de doorzoeking van een voertuig kunnen wapens in de kofferbak worden gelegd.”[6]

Hierbij verzoekt Privacy First uw Kamer om ervoor te zorgen dat burgers de best mogelijke wettelijke, organisatorische en technische bescherming tegen dergelijke framing-praktijken zullen krijgen, voorzover dit niet reeds het geval is onder bestaande strafbepalingen, beleid en techniek.

Grondige toetsing door rechter-commissaris

Privacy First verzoekt uw Kamer om er bij de staatssecretaris op aan te dringen dat de voorafgaande machtiging voor de inzet van bevoegdheden door de rechter-commissaris altijd met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en grondigheid zal kunnen geschieden. In geen geval mag sprake blijken van oppervlakkige rubber-stamping wegens operationele druk of gebrek aan tijd en kennis bij de rechterlijke macht. De staatssecretaris dient er daartoe zorg voor te dragen dat de rechterlijke macht deze taken altijd naar beste vermogen zal kunnen uitvoeren.

Mogelijke rechtszaak Privacy First

Mocht het huidige wetsvoorstel ongewijzigd worden aangenomen, dan behoudt Privacy First zich het recht voor om dit wetsvoorstel, zodra van kracht, door de rechter te laten toetsen en onrechtmatig te laten verklaren.

Voor nadere informatie of vragen met betrekking tot bovenstaande is Privacy First te allen tijde bereikbaar op telefoonnummer 020-8100279 of per email: info@privacyfirst.nl.

Hoogachtend,

Stichting Privacy First

 

[1] Zie https://www.privacyfirst.nl/aandachtsvelden/online-privacy/item/1025-politie-wil-alle-computers-kunnen-hacken.html.

[2] Nota naar aanleiding van het verslag, Kamerstukken II, 2016-2017, 34372, nr. 6.

[3] Kamerstukken II, 2016-2017, 34372, nr. 11.

[4] Kamerstukken II, 2016-2017, 34372, nr. 9.

[5] Zie bijvoorbeeld ‘Vrees voor hacken auto op snelweg’, Telegraaf 11 februari 2016, p. 10.

[6] Nota naar aanleiding van het verslag, Kamerstukken II, 2016-2017, 34372, nr. 6, p. 52.

 

Update 14 december 2016: tijdens het Kamerdebat gisteren (dat tot laat in de avond duurde) passeerden veel van bovenstaande issues op kritische wijze de revue. Klik HIER om het hele debat te bekijken, klik HIER voor het woordelijk verslag en HIER voor de actuele lijst met voorgestelde amendementen. De stemming over het wetsvoorstel staat vooralsnog gepland op dinsdagmiddag 20 december as.

Update 20 december 2016: vandaag heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel helaas in vrijwel ongewijzigde vorm aangenomen. VVD, CDA, PvdA, SGP en ChristenUnie stemden voor. D66, GroenLinks, SP, PvdD en PVV stemden tegen. Klik HIER voor het stemmingsverslag. De amendementen om geen gebruik te maken van kwetsbaarheden in software (nr. 13), om function creep in te dammen (nr. 21), om bepaalde apparatuur uit te sluiten van de werking van het wetsvoorstel (nr. 20) en een motie inzake hack-software (nr. 22) werden helaas allemaal verworpen. Opvallend daarbij was dat PvdA-Kamerlid Oosenbrug enkele keren zelfstandig (en volkomen terecht) vóór privacyvriendelijke wets- en beleidswijzigingen stemde, tégen het standpunt van haar eigen PvdA-fractie in. In de optiek van Privacy First verdient het goede voorbeeld van dit Kamerlid brede navolging. Overigens diende de PvdA-fractie wel een ‘compromis-motie’ in die in grote meerderheid werd aangenomen:

“De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat op grond van het voorliggend wetsvoorstel opsporingsinstanties gebruik mogen maken van kwetsbaarheden in geautomatiseerde werken;
van mening dat de overheid de veiligheid en integriteit van geautomatiseerde werken moet stimuleren, zoals door het bevorderen van responsible disclosure en door het stimuleren van derden om op uitnodiging van soft- of hardwarefabrikanten te zoeken naar kwetsbaarheden;
verzoekt de regering, te bewerkstelligen dat opsporingsinstanties onbekende kwetsbaarheden of software die daarvan gebruikmaakt alleen in het uiterste geval zullen inzetten,
en gaat over tot de orde van de dag.”

Het is nu aan de Eerste Kamer om het wetsvoorstel binnenkort alsnog te verwerpen of de Tweede Kamer op bovenstaande punten te corrigeren.