Uw bankrekening: de sluiproute naar uw privéleven (deel 2)

Wat is CESOP?

Als rekeninghouder kunt u terecht komen in een database van de EU, die bekend staat onder de naam CESOP: het ‘Central Electronic System of Payment information’. Dit CESOP is een centrale Europese database, die het overheidsdiensten in Europa gemakkelijker moet maken om btw-fraude op te sporen via informatie-uitwisseling tussen belastingdiensten en banken.

Sinds dit jaar moeten alle banken en andere betaaldienstverleners in Europa informatie over hun rekeninghouders aan de fiscale autoriteiten doorgeven, als die rekeninghouders meer dan 25 internationale betalingen per kwartaal ontvangen.  De banken geven deze informatie door aan de belastingdienst van het land waar de ontvanger van de betaling gevestigd of woonachtig is. De  nationale belastingdienst geeft de ontvangen gegevens weer door aan CESOP, zodat fraude-experts die data kunnen gebruiken en vergelijken met andere gegevens voor het bestrijden van btw-fraude. De gegevens kunnen ook gebruikt worden voor onderzoek naar andere heffingen en belastingen. De regels gelden voor alle Europese banken en betaaldienstverleners, zodat CESOP een omvangrijke database is met de gegevens van miljarden betalingen.

Wat heeft CESOP met mijn bankgegevens te maken?

CESOP lijkt niet direct relevant voor rekeninghouders die minder dan 25 internationale betalingen per kwartaal ontvangen. Toch is het onvermijdelijk dat CESOP uiteindelijk heel veel rekeninghouders raakt. Hoe zit dit?

De regels bepalen dat een betaling ‘grensoverschrijdend’ is als degene aan wie betaald wordt, woonachtig of gevestigd is in het buitenland. Het gevolg is bijvoorbeeld dat iedere rekeninghouder die weleens een product koopt bij de webwinkel van een buitenlands bedrijf van enige omvang – óók als dat bedrijf gebruik maakt van een Nederlands bankrekeningnummer – binnen de reikwijdte van CESOP komt. Zo wordt iedere rekeninghouder in Nederland die iets koopt bij Alibaba of Amazon geraakt door CESOP. Hetzelfde geldt voor iedere rekeninghouder in Nederland, die een kopje koffie afrekent op het station in Antwerpen of Brussel. Alibaba, Amazon of de koffiekiosken in Antwerpen en Brussel hebben immers gemeen, dat zij meer dan 25 betalingen per kwartaal van rekeninghouders uit het buitenland zullen ontvangen.

Welke informatie wordt aan CESOP doorgegeven?

De informatie die banken over betalers aan de belastingdienst moeten doorgegeven, is momenteel beperkt. Van de betaler wordt alleen de locatie doorgegeven. Over de begunstigden moeten banken veel meer informatie doorgeven. Het gaat o.a. om de naam, het adres en het IBAN.[1] De regels maken geen onderscheid tussen betalingen aan bedrijven, non-profit organisaties of particulieren. Ook particulieren die meer dan 25 internationale betalingen per kwartaal ontvangen uit het buitenland, worden dus in CESOP geregistreerd met hun naam en adresgegevens. De gedachte hierachter is dat iemand die meer dan 25 internationale betalingen per kwartaal ontvangt, een commerciële activiteit ontplooit zodat btw verschuldigd is.

Wordt de toegang tot CESOP gecontroleerd?

Volgens opgave van de Europese Commissie zijn er momenteel 40 fiscale autoriteiten bij CESOP aangesloten.[2] De nationale autoriteiten wijzen ambtenaren aan die toegang hebben tot CESOP en de relevante ambtenaren blijven werkzaam bij hun eigen nationale belastingdienst. De controle of medewerkers rechtmatig toegang krijgen tot de database en die data rechtmatig gebruiken, blijft de verantwoordelijkheid van de relevante belastingdienst.[3] Wellicht aardig in dit kader om te weten, dat volgens recente opgave van de staatssecretaris van Financiën 72% van de bedrijfsprocessen van de Nederlandse Belastingdienst nog niet getoetst is aan de AVG.[4]

Standpunt Privacy First

Privacy First heeft zorgen over CESOP en de informatiestroom die over rekeninghouders richting de Belastingdienst en CESOP plaatsvindt. De overheid is met CESOP op zoek naar buitenlandse leveranciers van goederen en diensten, die ten onrechte geen btw afdragen en dus btw-fraude plegen. Voor dit doel moeten echter gegevens over nagenoeg alle grensoverschrijdende betalingen worden gerapporteerd. Dat betreft ook informatie over betalingen waarbij de leverancier niet fraudeert en betalingen waarbij geen btw-verplichting geldt, zoals betalingen tussen particulieren of giften aan goede doelen. Privacy First vindt dat met CESOP een buitenproportioneel systeem is opgetuigd.

Behalve over de opzet van CESOP, maakt Privacy First zich ook zorgen over de function creep die in dit systeem is ingebouwd. CESOP heeft tot doel btw-fraude op te sporen, maar de regels bepalen dat de gegevens uit CESOP óók gebruikt kunnen worden voor onderzoek naar andere heffingen en belastingen.[5] De bewoording ‘andere heffingen en belastingen’ is zo vaag dat het niet ondenkbeeldig is, dat CESOP in de loop der tijd ingezet gaat worden voor allerlei andere doeleinden dan de opsporing van btw-fraude. De fraude-experts met toegang tot CESOP kunnen de data nu al combineren met informatie uit andere databases, bijvoorbeeld Europol.[6] Het systeem sorteert bewust voor op latere uitbreidingen en toevoegingen en de koppeling met andere databases.

CESOP is weer een voorbeeld van hoe de overheid bankrekeningen en betaalgegevens gebruikt als centraal element bij de controle- en opsporingstaken voor breed omschreven doelen. Burgers kunnen niet zonder bankrekening, maar hebben geen idee dat de overheid via vele kanalen toegang tot hun rekening heeft. Het brede gebruik van bankgegevens door de overheid is zeer zorgelijk en roept de vraag op of de overheid de grondrechten van burgers serieus neemt.

[1] Artikel 39d van de Wet op de omzetbelasting 1968.

[2] https://taxation-customs.ec.europa.eu/document/download/a6ba92c0-f6ba-4494-9b7f-3d54725f3d4a_en?filename=CESOP_National_Portals_2024-02-16.pdf

[3] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-36231-6.html

[4] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-31066-1338.html

[5] Art. 55, eerste lid, Verordening (EU) nr. 904/2010.

[6] https://taxation-customs.ec.europa.eu/taxation-1/vat-and-administrative-cooperation_en?prefLang=nl