Nieuwe megazaak dreigt tegen wetsvoorstel ANPR

Op woensdagavond 2 november as. behandelt de Tweede Kamer een controversieel wetsvoorstel waardoor de reisbewegingen van iedere automobilist 4 weken in een politiedatabank zullen belanden. Indien beide Kamers dit wetsvoorstel aannemen zal Privacy First dit door de rechter ongedaan laten maken.

Massale privacyschending

Vast beleid van Privacy First is om massale privacyschendingen bij de rechter aan te vechten en onrechtmatig te laten verklaren. Privacy First deed dit de laatste jaren reeds met succes bij de centrale opslag van ieders vingerafdrukken onder de Paspoortwet en de opslag van ieders communicatiegegevens onder de Wet Bewaarplicht Telecommunicatie. Een actueel, vergelijkbaar wetsvoorstel dat zich bij uitstek voor een dergelijke megazaak leent is het huidige wetsvoorstel 33542 van minister Van der Steur inzake Automatic Number Plate Recognition (automatische nummerplaatherkenning, ANPR). Onder dit wetsvoorstel zullen de kentekens van alle auto’s in Nederland (oftewel ieders reisbewegingen) door middel van cameratoezicht vier weken in politiedatabanken worden opgeslagen voor opsporing en vervolging. Iedere automobilist wordt hierdoor een potentiële verdachte. Dit is totaal niet noodzakelijk, volstrekt disproportioneel en bovendien ineffectief. Het wetsvoorstel is daarom in strijd met het recht op privacy en daarmee onrechtmatig.

Oud wetsvoorstel

Het huidige ANPR-wetsvoorstel werd reeds in februari 2013 bij de Tweede Kamer ingediend door voormalig minister Opstelten. Voorheen was ook minister van Justitie Hirsch Ballin al in 2010 van plan om een vergelijkbaar voorstel in te dienen met een bewaartermijn van 10 dagen. Vervolgens verklaarde de Tweede Kamer dit voorstel echter controversieel. De ministers Opstelten en Van der Steur deden er daarna met hun huidige wetsvoorstel echter alsnog drie scheppen bovenop. Wegens privacyzorgen lag de parlementaire behandeling van dit wetsvoorstel vervolgens enkele jaren stil, maar lijkt nu alsnog te worden gereactiveerd en zelfs te worden versterkt door een verzesvoudiging van de voorgestelde bewaartermijn door VVD en PvdA.

Data hooiberg

Volgens de huidige regels dienen de ANPR-gegevens van onschuldige burgers binnen 24 uur te worden gewist; in de optiek van de Autoriteit Persoonsgegevens dienen alle kentekens die niet verdacht zijn (zogenaamde “no-hits”) zelfs direct uit de databases te worden verwijderd. Minister Van der Steur gaat hier dus lijnrecht tegenin door ook de kentekens van niet-verdachte burgers vier weken te willen opslaan. VVD en PvdA willen deze bewaartermijn zelfs verhogen naar 6 maanden. Een dergelijke data-hooiberg vormt bij voorbaat een flagrante schending van het recht op privacy van iedere automobilist. Eventueel rechterlijk toezicht op het gebruik hiervan doet hier niets aan af.

VN Mensenrechtenraad

De afgelopen jaren heeft Privacy First dit standpunt reeds diverse malen duidelijk kenbaar gemaakt aan zowel de Tweede Kamer (vaste commissie voor Veiligheid en Justitie) als geheel als aan relevante Kamerleden persoonlijk. Privacy First heeft dit eveneens gedaan in persoonlijke meetings met minister Opstelten (juli 2013) en minister Van der Steur (juli 2014, destijds nog VVD-Kamerlid). Tevens heeft Privacy First e.e.a. onlangs aangekaart bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. In mei 2017 zal de Nederlandse regering zich hierover in Genève dienen te verantwoorden.

Rechtszaak

Indien de Tweede en Eerste Kamer het huidige ANPR-wetsvoorstel zullen aannemen zal Privacy First (in brede coalitie met andere maatschappelijke organisaties) de Nederlandse Staat direct dagvaarden en de wet buiten werking laten stellen wegens strijd met het recht op privacy. Indien nodig zullen Privacy First en mede-eisers hiertoe doorprocederen tot aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Gezien de Europese en Nederlandse jurisprudentie terzake acht Privacy First de kans op een succesvolle rechtsgang buitengewoon hoog.

Update 1 november 2016: de PvdA lijkt haar eerdere steun voor verlenging van de bewaartermijn naar 6 maanden inmiddels te hebben ingetrokken, getuige het feit dat het huidige amendement alleen nog door VVD wordt ingediend.

Update 2 november 2016: vanochtend was Privacy First live in de uitzending op Radio 1; klik HIER voor het hele interview.

Update 3 november 2016: gisteravond vond in de Tweede Kamer het debat over het wetsvoorstel plaats, klik HIER om het hele debat te bekijken en HIER voor het verslag. VVD, PvdA, CDA en PVV lijken voor het wetsvoorstel te gaan stemmen. GroenLinks, D66 en SP zijn tegen. “Met D66 vreest GroenLinks dat artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens in het gedrang komt. Het heeft er alle schijn van dat Privacy First nog weleens een heel stevige zaak in handen kan hebben bij de rechter, die te vergelijken valt met de nietigverklaring van de richtlijn dataretentie en de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens”, aldus Kamerlid Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) tijdens het debat met minister Van der Steur. De stemming over het wetsvoorstel zal plaatsvinden op dinsdag 8 november as. Vervolgens is de Eerste Kamer aan zet.

Update 8 november 2016: vandaag heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel met een bewaartermijn van 4 weken aangenomen. VVD, PvdA, CDA, PVV, 50Plus en SGP stemden voor. D66, SP, GroenLinks, Partij voor de Dieren en ChristenUnie stemden tegen. Het voorstel van de VVD voor verlenging van de bewaartermijn naar 6 maanden werd verworpen. Lees ook de analyse door PrivacyBarometer. Volgende halte: Eerste Kamer, hopelijk tevens het eindstation. Zo niet, dan volgt een prachtige rechtszaak.