Zorgt nieuw regime VS voor einde aan financiële discriminatie van Europeanen?

Privacy First besteedt hier aandacht aan omdat ook met financiële persoonsgegevens – bijvoorbeeld saldi van bank- en spaarrekeningen en gegevens over betalingen – zorgvuldig moet worden omgegaan. Nederlandse burgers mogen van hun overheid verwachten dat hun financiële persoonsgegevens alleen aan andere landen worden verstrekt als daar goede redenen voor zijn.

Grondslagen voor gegevensverstrekking

Het kan legitiem zijn dat bijvoorbeeld banken gegevens aan de Nederlandse overheid verstrekken ten behoeve van een buitenlandse overheid. Het is te vergelijken met de financiële gegevens over werknemers die een Nederlandse werkgever aan de Belastingdienst verstrekt, op basis waarvan de fiscus de aangifte van de werknemer kan voorbereiden en controleren. Op dezelfde manier heeft de Duitse overheid een belang om van de Nederlandse Belastingdienst te horen dat een inwoner van Duitsland een bankrekening in Nederland heeft.

De internationale uitwisseling van financiële persoonsgegevens die plaatsvindt ten behoeve van  belastingheffing en misdaadbestrijding is gebaseerd op allerlei verdragen en internationale afspraken. Opvallend aan die regelingen is dat daarin aan de positie van de burger weinig aandacht wordt besteed.

Maar het gaat niet altijd goed: FATCA

De meeste Nederlanders merken weinig van de internationale uitwisseling, maar er is één groep die er wel last van heeft: mensen die in de Verenigde Staten (VS) geboren zijn. Iedereen die in de VS is geboren, ook al is hij of zij kort na zijn/haar geboorte met zijn/haar ouders naar Nederland verhuisd, is verplicht in de VS belastingaangifte over het wereldinkomen te doen. Het maakt daarbij niet uit dat er geen inkomsten uit de VS of vermogen in de VS is. Ook als de in de VS geboren Nederlander geen enkele relatie met de VS heeft, heeft hij/zij die verplichting.

Dat klinkt vreemd en dat is het ook.

In het internationale belastingrecht is gebruikelijk dat je inkomstenbelasting betaalt in het land waarin je je salaris verdient en dat inkomsten uit vastgoed worden belast in het land waarin het vastgoed ligt. Het land waarvan je fiscaal inwoner bent mag je verzoeken om over het wereldinkomen aangifte te doen, dit wordt ook wel ‘residence-based taxation’ genoemd. Als dat wereldinkomen uit andere landen komt dan het land waarvan je inwoner bent, is er meestal een belastingverdrag met Nederland en wordt er met de buitenlandse belastingheffing rekening gehouden. (Dit gaat niet altijd goed: dan is er dubbele belastingheffing.)

Het afwijkende belastingsysteem van de VS

De VS is het enige land ter wereld dat belastingheffing over het wereldinkomen gebaseerd op nationaliteit kent: ‘citizenship-based taxation’. Gevolg van dit systeem is dat iemand die in Nederland woont en de Nederlandse nationaliteit heeft, maar in de VS is geboren, in twee landen aangifte over het wereldinkomen moet doen, namelijk zowel in Nederland als in de VS. Vervolgens moet deze Nederlander proberen via het verdrag dat Nederland met de VS heeft gesloten dubbele belasting te voorkomen, iets wat niet altijd lukt. Nog lastiger wordt het als er inkomsten zijn uit andere landen dan Nederland of de VS, omdat het dan de vraag is of de betreffende belastingverdragen dubbele belasting voorkomen.

Tot omstreeks 2013 merkten gewone Nederlanders nog weinig van dit Amerikaanse systeem. Dit werd echter anders doordat de VS een nieuwe wet aannam, de Foreign Account Tax Compliance Act (‘FATCA’). FATCA verplicht financiële instellingen over de hele wereld om aan de Amerikaanse belastingdienst (IRS) financiële persoonsgegevens te verstrekken over al hun klanten met de Amerikaanse nationaliteit. Op 18 december 2013 is Nederland een verdrag met de VS aangegaan over de naleving door Nederland van FATCA (‘FATCA-verdrag’). Op grond van dit verdrag moeten Nederlandse financiële instellingen de persoonsgegevens van Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit leveren aan de Belastingdienst, die de gegevens vervolgens doorlevert aan de IRS.

Nog lastiger is de positie van de vele Nederlanders die in de VS zijn geboren en kort na geboorte de VS hebben verlaten. Zij hebben vaak geen Amerikaans BSN (SSN) en kwamen er pas door vragen van hun bank achter dat zij een aangifteplicht in de VS hebben, ook al hebben ze daar geen belastbare inkomsten of vermogen. Deze mensen worden wel ‘accidental Americans’ of ’toeval-Amerikanen’ genoemd. Sommigen van hen kregen te maken met een bank die probeerde de relatie te beëindigen, een voorbeeld daarvan is de man die hierover procedeerde tegen de Volksbank.[1]

Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit kennen nog meer problemen, zo moeten ze alle bankrekeningen waarop ze tekenbevoegd zijn aan de Amerikaanse autoriteiten opgeven (‘Report of Foreign Bank and Financial Accounts (FBAR)‘). Financiële instellingen in Nederland moeten als hun klant de Amerikaanse nationaliteit heeft op veel financiële producten, onder meer beleggingen, het Amerikaanse financiële recht toepassen, waartoe maar weinig instellingen bereid zijn.

Praktisch heeft de manier waarop de VS haar staatsburgers behandelt tot gevolg dat Nederlandse financiële instellingen weigeren diensten te verlenen aan mensen met de Amerikaanse nationaliteit (uitzonderingen daargelaten) en dat vele financiële producten voor hen niet toegankelijk zijn.

Het is bij de Amerikaanse overheid bekend dat hun belastingsysteem internationaal afwijkend is en tot onredelijke resultaten leidt. Hierover is onder andere een vernietigend rapport door de Taxpayer Advocate Service uitgebracht.[2]

Daarbij moet worden opgemerkt dat afstand doen van de Amerikaanse nationaliteit door de VS moeilijk is gemaakt en heel duur is. Voor gewone Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit is het geen haalbare kaart, als ze het al willen.

Bezwaren van burgers

Zowel in Nederland als daarbuiten wordt bezwaar gemaakt tegen het onredelijke optreden van de VS.

Sinds een groot aantal jaren is een actiegroep ‘Nederlandse Accidental Americans’ (zie https://accidentalamericans.nl/) actief, die probeert aandacht te vragen voor de problemen van de toeval-Amerikanen. Zij zijn van mening dat de Nederlandse overheid niet hoort mee te werken aan citizenship-based taxation, aangezien dat de grondrechten van inwoners van Nederland schendt en in strijd is met onder meer de AVG (GDPR) en het Handvest van de grondrechten van de EU. Deze groep wordt door Privacy First gesteund.

Ook elders in de EU zijn er groepen actief en tijdens de recente presidentsverkiezingen in de VS is door die groepen aandacht gevraagd voor de problemen die citizenship-based taxation veroorzaakt. De toekomstige president Trump heeft tijdens zijn campagne meegedeeld dat hij een einde zal maken aan dubbele belastingheffing [3], al is nog niet bekend wat dit concreet inhoudt.

Standpunt Privacy First

Stichting Privacy First is van mening dat overheden en financiële instellingen de grondrechten van burgers dienen te respecteren, wat onder meer inhoudt dat er geen financiële persoonsgegevens (zoals bankrekening informatie) mogen worden uitgewisseld als daar geen legitieme reden en noodzaak voor is. Immers, financiële persoonsgegevens kunnen misbruikt worden en dataminimalisatie is de beste beveiliging.

Hoewel uitwisseling van gegevens voor de belastingheffing en misdaadbestrijding nuttig kan zijn, moet wel goed worden gekeken of de onderbouwing klopt en of de waarborgen voor burgers adequaat zijn.

Citizenship-based taxation / FATCA

Voor de Amerikaanse regelgeving waarmee inwoners van Nederland geconfronteerd worden betekent dit in de optiek van Privacy First het volgende:

1. De Nederlandse overheid mag slechts financiële persoonsgegevens verschaffen aan andere landen, als het belastingsysteem van dat andere land voldoet aan de eisen die in het Europees Handvest en de AVG (GDPR) worden gesteld aan inbreuken op de privacy en het eigendomsrecht. Dat betekent dat de inbreuk noodzakelijk moet zijn op grond van door de EU erkende doelstellingen van algemeen belang. Daar voldoet het Amerikaanse systeem van citizenship-based taxation niet aan nu het internationaal afwijkend is en niet valt in te zien waarom iemand die niet in de VS woont daar over het wereldinkomen belasting zou moeten betalen, zodat die gegevensverschaffing in strijd is met de openbare orde. Gegevensverschaffing op grond van residence-based taxation is conform het internationale gebruik en betekent dat louter informatie afkomstig van Nederlandse financiële instellingen aan de VS kan worden verschaft over personen die fiscaal inwoner van de VS zijn.
2. Inwoners van Nederland horen geen FBAR-verplichtingen te hebben, al helemaal niet als het gaat om rekeningen die niet van hen zijn.
3. De VS dient een einde te maken aan extraterritoriaal werkende financiële regelgeving, die ertoe leidt dat Nederlandse financiële instellingen geen diensten willen verlenen aan inwoners van Nederland met de Amerikaanse nationaliteit. Het is belangrijk dat de Nederlandse regering en de Europese Unie daar bij de VS op aandringen en beschermende maatregelen ten behoeve van hun inwoners nemen die financiële inclusie bevorderen.

Als verschaffing van financiële persoonsgegevens aan de VS is toegestaan zoals hierboven onder 1. vermeld, horen daar wel waarborgen bij:

4. De gegevensuitwisseling dient aan de hoogste standaarden van cybersecurity te voldoen. Privacy First heeft vernomen dat de Amerikaanse overheid daar niet aan voldoet en dat er regelmatig ernstige datalekken zijn.
5. Voorts behoort de persoon wiens gegevens aan de VS worden verschaft daarover in detail door de verschaffer (de Belastingdienst) te worden geïnformeerd, zodat hij of zij in de gelegenheid is om na te gaan of de financiële persoonsgegevens juist zijn en deze kan corrigeren. (De huidige praktijk is dat bij uitwisseling van financiële persoonsgegevens de burger noch door de financiële instelling, noch door de Belastingdienst wordt geïnformeerd.)
6. In het ontvangstland – hier de VS – hoort een volwaardige rechtsbescherming inzake de internationale gegevensverstrekking te bestaan die op laagdrempelige wijze in Nederland kan worden gerealiseerd, bijvoorbeeld via de Amerikaanse ambassade. Daarvan is momenteel geen sprake.

Tot slot

Privacy First zal de komende tijd aandacht vragen voor het respecteren van de grondrechten van burgers bij internationale uitwisseling van financiële persoonsgegevens.

Heeft u ervaringen met die uitwisseling of kunt u ons met uw deskundigheid of uw donatie steunen, dan horen wij dat graag!

[1] Zie Volksbank mag rekeningen ‘onbedoelde Amerikaan’ niet sluiten https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Rechtbanken/Rechtbank-Midden-Nederland/Nieuws/Paginas/Volksbank-mag-rekeningen-onbedoelde-Amerikaan-niet-sluiten.aspx.

[2] Meer informatie in het Taxpayer Advocate Annual Report to Congress 2023 https://www.taxpayeradvocate.irs.gov/reports/2023-annual-report-to-congress/.

[3] Lees bij Tax Fairness for Americans Abroad het artikel American citizens abroad are victims of a lot more than double taxation https://www.taxfairnessabroad.org/blog/american-citizens-abroad-are-victims-of-a-lot-more-than-double-taxation. Uit een ander bericht https://www.taxfairnessabroad.org/blog/presidential-candidates-finally-recognize-issues-plaguing-americans-abroad blijkt dat ook de Democratische kandidaat bereid is om maatregelen te nemen.