Wetsvoorstel inzake ’transparantie’ van maatschappelijke organisaties past in een negatieve trend

In mei dit jaar stuurde Stichting Privacy First een brandbrief aan de Tweede Kamer over het wetsvoorstel dat daar behandeld wordt over vermeende ‘ongewenste’ geldstromen naar maatschappelijke organisaties. ‘Maatschappelijke organisaties’ is een verzamelnaam voor organisaties die actief zijn in de non-profit, zoals vakbonden, goede doelen, religieuze organisaties en organisaties die opkomen voor burgerrechten zoals privacy. Oorspronkelijk heette het wetsvoorstel Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo).

Ondoordacht en onverstandig voorstel

Over de brief publiceerde Privacy First een artikel waarin we uitleggen dat er overkill in het wetsvoorstel zit waardoor onnodig persoonsgegevens moeten worden geregistreerd en waardoor vrijwilligerswerk wordt ontmoedigd. Verder bevat het voorstel te brede bevoegdheden voor de overheid, zonder dat is gebleken dat de huidige bevoegdheden onvoldoende zouden zijn.

Toen wij onze brandbrief schreven was de plenaire behandeling door de Tweede Kamer eind mei jl. gepland. Inmiddels is de behandeling verschoven naar januari 2025.

Onderzoek SCP

Naar aanleiding van onze brief werd Privacy First door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uitgenodigd voor een bijeenkomst over hun onderzoek naar representatie en het maatschappelijk middenveld [*]. In dat onderzoek is het wetsvoorstel voor de Wtmo één van de onderwerpen. Tijdens de bijeenkomst waren een groot aantal vertegenwoordigers van non-profit organisaties aanwezig en presenteerden de SCP-onderzoekers hun voorlopige bevindingen. Verder werden een aantal deelvragen aan de aanwezigen voorgelegd.

Uit de voorlopige bevindingen van de onderzoekers is op te maken dat er bij non-profit organisaties grote zorgen zijn over de houding van de overheid ten opzichte van het maatschappelijk middenveld (al zijn er soms ook goede ervaringen). De zorgen betreffen onder meer het optreden ter bestrijding van misdaad en terrorisme, zoals de antiwitwasregels en de Wtmo, die al hebben geleid tot discriminatoire praktijken. Het College voor de Rechten van de Mens heeft daar al diverse uitspraken over gedaan.

De manier waarop de overheid met het maatschappelijk middenveld omgaat is sterk wisselend. Soms worden zij gezien als uitvoerders van overheidsbeleid en is kritiek niet welkom. In andere gevallen wordt er wel degelijk gezocht naar contact om plannen te toetsen en te zien wat de ervaringen zijn.

De uitkomsten van het SCP-onderzoek zullen mogelijk niet bekend worden vóór de parlementaire behandeling van het Wtmo-wetsvoorstel.

Tot slot

Privacy First houdt de ontwikkelingen rondom de Wtmo nauwlettend in de gaten en hoopt op samenwerking met andere maatschappelijke organisaties om schade te voorkomen. Heeft u vragen of kunt u kennis inbrengen, laat het ons dan weten!

[*] Zie voor nadere informatie over het SCP-project de pagina https://www.scp.nl/onderzoeksprogramma/representatie-en-het-maatschappelijk-middenveld